De Afdeling advisering ziet het als een reële mogelijkheid dat het verlenen van hulp aan iemand die illegaal verblijft in Nederland een vorm van medeplegen of medeplichtigheid is. De hulpverlener maakt het immers mogelijk dat die persoon illegaal in Nederland kan blijven. Ook bij beperkte vormen van hulp, zoals het geven van een kop soep, kan al sprake zijn van medeplichtigheid. Er kan zelfs sprake zijn van medeplegen wanneer de hulpverlener intensiever bij de vreemdeling betrokken is, gedurende een langere tijd hulp verleent of de vreemdeling helpt om uit het zicht van de overheid te blijven. Slechts in bijzondere gevallen zal de hulpverlener een beroep kunnen doen op een strafuitsluitingsgrond, waardoor hij niet gestraft wordt ook al pleegt hij een strafbaar feit. Het is daarom aannemelijk dat de strafbaarstelling van illegaal verblijf ertoe leidt dat hulpverleners strafbaar zijn.
https://www.raadvanstate.nl/actueel/nieuws/augustus/strafbaarstelling-illegaal-verblijf/, 29.5.25
De strafbaarstelling van illegaal verblijf kan bijdragen aan een betere grip op migratie. Iemand die geen recht heeft op verblijf hoort hier niet thuis en zal moeten vertrekken naar het land van herkomst. Dat staat voor mij buiten kijf. Eerder in deze brief wees ik u al op de discussie of hulp van derden strafbaar is. Uit de voorlichting van de Raad van State blijkt dat dat inderdaad een reëele mogelijkheid is. Dat brengt mij tot de conclusie dat ik een wijziging op de wet ga schrijven in de vorm van een novelle. Alles afwegende, inclusief de voorlichting van de Raad van State, kies ik ervoor dat hulpverlening niet strafbaar zal zijn door zowel medeplegen als medeplichtigheid uit te sluiten. De strafbaarstelling van illegaliteit zelf, houd ik in stand.
https://open.overheid.nl/documenten/a49694e9-9489-4e0a-8a33-5d9c464228d3/file, 29.8.25
Het strafbaar stellen van mensen zonder verblijfspapieren druist in tegen fundamentele mensenrechten zoals toegang tot onderwijs voor minderjarigen, medische zorg en juridische bijstand. Deze maatregel bedreigt de meest kwetsbare groepen, stimuleert ernstige vormen van uitbuitingscriminaliteit, ondermijnt veiligheid en openbare orde en vergroot maatschappelijke spanningen. Het amendement is onrechtsstatelijk, onrechtvaardig, bewezen ineffectief en staat haaks op de waarden van onze rechtsstaat.
Het HvJEU heeft geoordeeld dat lidstaten eerst de mogelijkheid tot vrijwillige terugkeer moeten bieden. Het Openbaar Ministerie en de strafrechter moeten daarbij beoordelen in hoeverre de vreemdeling heeft meegewerkt en of de staat voldoende inspanningen heeft geleverd om terugkeer te realiseren.. … De geamendeerde wettekst bevat, afgezien van minderjarigheid, geen duidelijke uitzonderingen voor bepaalde groepen die onder het EU-recht in principe niet strafbaar kunnen zijn. Als het wetsvoorstel in deze vorm wordt aangenomen, is daarmee illegaal verblijf én medeplichtigheid daaraan strafbaar…. Bovendien mag hulp bij illegaal verblijf alleen strafbaar zijn als deze uit winstbejag plaatsvindt. Humanitaire hulp dient hier expliciet buiten te vallen.
Het amendement definieert onvoldoende welke vormen van niet-rechtmatig verblijf strafbaar zijn, wat rechtsonzekerheid schept. Handhaving is (ook) lastig, omdat de rechtmatigheid van het verblijf niet noodzakelijk voorafgaand of expliciet door de IND wordt vastgesteld. … De effectiviteit van de strafbaarstelling voor een effectiever terugkeerbeleid is niet onderbouwd. Voorzien wordt dat het amendement het werk van de DT&V zal bemoeilijken en tot minder vrijwillig vertrek zal leiden. ….Het medeplegen van onrechtmatig verblijf wordt niet nader uitgewerkt, wat leidt tot rechtsonzekerheid en maakt potentieel een brede groep strafbaar. Het criminaliseren van hulp kan strijdig zijn met het verbod op onmenselijke behandeling en belemmert toegang tot noodzakelijke zorg en rechtsbijstand.
https://www.advocatenorde.nl/juridische-databank/download/wetgevingsadvi..., 28.5.25
De maatregel belooft migratie te ontmoedigen, maar internationale ervaringen en literatuur vertellen een ander verhaal. De maatregel blijkt geen afschrikkend effect te hebben in België, Duitsland, Zweden en Italië en levert vooral negatieve maatschappelijke bijeffecten, hoge kosten en uitvoeringsproblemen op. Daarnaast zet het hulporganisaties onder druk die mogelijk strafbaar worden gesteld voor het bieden van basale zorg. Deze policy brief pleit voor het uitvoeren van een impact- en uitvoerbaarheidsanalyse van de toch al overbelaste migratieketen, het onderzoeken van effectievere maatregelen, en het uitsluiten van strafbaarheid bij hulpverlening.